Podstawowe zasady uznawania kwalifikacji zawodowych w UE
Podstawowym założeniem uznawania kwalifikacji zawodowych jest umożliwienie obywatelom państw członkowskich UE wykonywania zawodu regulowanego lub działalności w państwie członkowskim innym niż to, w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe.

Główne zasady odnoszące się do uznawania kwalifikacji zawodowych w UE zostały zawarte w:
• dyrektywie 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz. Urz. UE L 255 z 30.09.2005, str. 22, z późn. zm.), zawierającej obszerny wykaz warunków wzajemnego uznawania przez państwa członkowskie kwalifikacji zawodowych jako podstawy swobodnego przepływu osób i usług w obrębie Wspólnoty.
• dyrektywie 2013/55/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 listopada 2013 r., zmieniającej dokument, o którym mowa powyżej i wprowadzającej rozwiązania umożliwiające usprawnienie uznawania kwalifikacji zawodowych między państwami członkowskimi. Ponadto, zobowiązuje państwa członkowskie do przeglądu istniejących barier w dostępie do zawodów, a także uchyla niekorzystne przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji polskich pielęgniarek i położnych – absolwentek liceów medycznych i szkół policealnych.

W dniu 18 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. z 2021 r., poz. 1646 ze zm.). Wdrożyła ona do polskiego systemu prawnego modyfikacje w systemie uznawania kwalifikacji zawodowych wprowadzone dyrektywą 2013/55/UE i zastąpiła dotychczasową ustawę z dnia 18 marca 2008 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 63, poz. 394, z późn. zm.).
Najważniejsze zmiany dotyczą:
• możliwości ubiegania się o europejską legitymację zawodową w wybranych zawodach, tj. elektroniczny dokument zastępujący decyzję w sprawie uznania kwalifikacji albo oświadczenie o zamiarze świadczenia usług transgranicznych,
• elektronizacji procedur uznawania kwalifikacji i zgłaszania zamiaru świadczenia usług transgranicznych,
• poszerzenia współpracy między właściwymi organami państw członkowskich,
• możliwości kontroli znajomości języka polskiego (zwłaszcza w zawodach związanych z bezpieczeństwem pacjentów),
• skrócenia z 2 lat do 1 roku okresu doświadczenia zawodowego wymaganego od osoby wykonującej w Polsce zawód nieregulowany lub nieregulowaną działalność i zamierzającej uznać kwalifikacje lub świadczyć usługi w państwie, które reguluje ten zawód/działalność,
• mechanizmu uznawania kwalifikacji w przypadku  większej różnicy pomiędzy poziomem kwalifikacji wymaganych w państwie przyjmującym a poziomem kwalifikacji posiadanych przez migrującego pracownika ,
• określenia zasad uznawania okresów praktyki zawodowej odbywanej za granicą.

Ogólny system uznawania kwalifikacji zawodowych
Uznawanie w Polsce kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich UE odbywa się na podstawie przepisów wspólnotowych. W zakresie wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych wyróżnia się:
• Zawody regulowane, które zgodnie z dyrektywą 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, stanowią „działalność zawodową lub zespół działalności zawodowych, których podjęcie, wykonywanie lub jeden ze sposobów wykonywania wymaga bezpośrednio bądź pośrednio, na mocy przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych, posiadania specjalnych kwalifikacji zawodowych ...".
• Zawody sektorowe: pielęgniarka, położna, lekarz, lekarz dentysta, farmaceuta, lekarz weterynarii i architekt, w których uznanie kwalifikacji następuje na podstawie dyrektyw sektorowych przyjętych dla każdego z tych zawodów z osobna. Określają one podstawowe wymagania dotyczące kształcenia w danym zawodzie i pozwalają na automatyczne uznanie tych kwalifikacji w krajach UE. Szczegółowych informacji odnośnie procedury automatycznego uznania kwalifikacji udzielają  krajowe i okręgowe organy samorządów zawodowych.
• Zawody nieregulowane, w których decyzję o uznaniu kwalifikacji uzyskanych za granicą podejmuje pracodawca.

Jeżeli dany zawód jest w Polsce regulowany, osoba, która uzyskała kwalifikacje w innym państwie członkowskim, potrzebuje ich oficjalnego uznania przez właściwe organy przyjmującego państwa członkowskiego.

Proces uznania kwalifikacji wszczyna się na wniosek osoby zainteresowanej i kończy wydaniem decyzji w sprawie, nie później niż w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia przez wnioskodawcę wszystkich niezbędnych dokumentów. W szczególnych wypadkach termin wydania decyzji może być przedłużony o miesiąc.
Wnioski w sprawie uznania kwalifikacji składa się w języku polskim. Pisma i dokumenty w toku tego postępowania również należy złożyć w języku polskim lub wraz z tłumaczeniem na język polski, dokonanym przez tłumacza przysięgłego. Wniosek składa się na formularzach udostępnianych nieodpłatnie przez Ośrodek Informacji.

W Polsce rolę ośrodka wsparcia w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych na podstawie dyrektywy 2005/36/WE pełni Ministerstwo Edukacji i Nauki , Departament Współpracy Międzynarodowej.
Dane kontaktowe polskiego ośrodka wsparcia ds. uznawania kwalifikacji zawodowych:
Ministerstwo Edukacji i  Nauki
Departament Współpracy Międzynarodowej
email: kwalifikacje@mnisw.gov.pl

Pozytywna decyzja organu właściwego w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych pozwala na podjęcie zawodu, do którego posiada się kwalifikacje w rodzimym państwie członkowskim oraz jego wykonywanie, na tych samych warunkach, jakie obowiązują obywateli naszego kraju.
W przypadku, gdy obywatel Polski chce wykonywać zawód, który w innym niż Polska państwie członkowskim należy do grupy zawodów regulowanych, musi uzyskać uznanie swoich kwalifikacji zawodowych w państwie przyjmującym.
Jeśli państwo to wymaga złożenia zaświadczenia o posiadaniu doświadczenia zawodowego nabytego w Polsce w danym zawodzie regulowanym, organem właściwym w Polsce do wydania stosownego zaświadczenia stwierdzającego charakter, okres i rodzaj działalności jest, w zależności od województwa, marszałek województwa lub wojewódzki urząd pracy.

Pełna lista zawodów regulowanych w Polsce jak i w pozostałych Państwach członkowskich UE znajduje się w bazie zawodów regulowanych prowadzonej przez Komisję Europejską.

W przypadku kwalifikacji zawodowych zdobytych w państwach trzecich, (innych niż państwa członkowskie UE) procedura uznania wygląda inaczej. Posiadacz dyplomu/świadectwa uzyskanego w państwie trzecim, który chce podjąć zatrudnienie w zawodzie regulowanym, musi najpierw uznać dyplom/świadectwo, a następnie ubiegać się o uzyskanie uprawnień zawodowych zgodnie z odrębnymi przepisami, dotyczącymi wykonywania danego zawodu.

Organami właściwymi do poświadczania doświadczenia zawodowego są:
• Urzędy Marszałkowskie lub Wojewódzkie Urzędy Pracy (w zależności od województwa), które wydają zaświadczenia stwierdzające charakter, okres i rodzaj działalności.
Organem właściwym do poświadczania doświadczenia w województwie zachodniopomorskim jest:

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Wydział Współpracy Terytorialnej i Turystyki

al. Marszałka Józefa Piłsudskiego 40, sekretariat pokój 126

70- 421 Szczecin

Tel.: (0 91) 44 54 510, (0 91) 44 67 127 (0 91) 44 67 138

sekretariat e-mail: gospodarka@wzp.pl,  www.bip.wzp.pl

 

W przypadku pytań i wątpliwości dotyczących systemu uznawania kwalifikacji w wybranym państwie członkowskim UE należy skontaktować się z wyznaczonym na poziomie krajowym ośrodkiem informacji, gdzie można dowiedzieć się więcej na temat przepisów krajowych i uzyskać doradztwo w zakresie przysługującego prawa.

Uznawalność dokumentów o wykształceniu nabytym za granicą
Uznawalnością dokumentów dotyczących wykształcenia zarówno do celów akademickich, jak i zawodowych zajmuje się ENIC-NARIC Polska, którego rolę pełni Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej. Jest to ośrodek informacji, który wspomaga i promuje mobilność studentów, wspiera kadrę wykładowczą i badawczą, udziela porad i informacji dotyczących uznawania zagranicznych dyplomów oraz okresów studiów odbytych za granicą. 
Ośrodek w ramach swoich zadań zajmuje się:
• opiniowaniem zagranicznych dokumentów potwierdzających uzyskanie wyższego wykształcenia;
• udzielaniem informacji na temat procedur uznania zagranicznego wykształcenia w Polsce;
• udzielaniem informacji na temat możliwości uznania polskiego wykształcenia zagranicą;
• udzielaniem informacji na temat możliwości uznania kwalifikacji zawodowych.
Informacje dotyczące uznawalności dokumentów o wykształceniu zamieszczone zostały na stronie NAWA.
Kontakt:
Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej
ul. Polna 40
00-635 Warszawa
tel.: +48 22 390 35 60
e-mail: dyplom@nawa.gov.pl

Opracowano na podstawie informacji ze strony Departamentu Współpracy Międzynarodowej (DWM) Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz strony internetowej serwisu informacyjno-usługowego dla przedsiębiorcy biznes.gov.pl.