Specustawa nie obejmuje osób wjeżdżających do Polski tranzytem z innego kraju. Legalny pobyt daje możliwość obywatelom Ukrainy na identycznych zasadach, jak obywatelom Polski dostęp do rynku pracy i zatrudnienia, prowadzenia własnej działalności gospodarczej, edukacji oraz ubezpieczenia społecznego i pomocy związanej ze świadczeniami rodzinnymi.

Legalny pobyt przez 18 miesięcy

Obywatele Ukrainy, którzy wjechali na terytorium Polski od dnia 24 lutego 2022 r., korzystają z ochrony czasowej w naszym kraju. Ich pobyt jest uznawany za legalny przez 18 miesięcy i jest liczony od 24 lutego 2022, nie od faktycznej daty wjazdu na teren Polski. Powyższy zapis nie dotyczy osób z Ukrainy, które już mają prawo do legalnego pobytu w Polsce. Wjazd na terytorium RP może zostać zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej. W innym przypadku Komendant Główny Straży Granicznej rejestruje pobyt obywatela Ukrainy na jego wniosek. Musi on zostać złożony osobiście w siedzibie organu gminy nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium RP. Jeżeli na podstawie wniosku pobyt zostanie uznany za legalny, obywatelowi Ukrainy będzie nadany PESEL. Gdy osoba wyjedzie z terytorium Polski na okres powyżej 1 miesiąca zostanie pozbawiona prawa do legalnego pobytu ustanowionego specustawą.

Dostęp do rynku pracy

Obywatele Ukrainy będą mieli możliwość skorzystania z usług rynku pracy tj. pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, szkoleń. Każdy legalnie przebywający w Polsce obywatel Ukrainy może podjąć pracę bez dodatkowych formalności. Obowiązkiem pracodawcy jest powiadomienie powiatowego urzędu pracy o fakcie zatrudnienia obywatela Ukrainy w ciągu 14 dni od podjęcia pracy. Osoby pracujące legalnie w Polsce przed 24 lutego 2022 r. nie mają obowiązku składania żadnych dodatkowych dokumentów potwierdzających legalność zatrudnienia, aby móc pracować u tego samego pracodawcy. Natomiast, jeżeli chcą zmienić miejsce zatrudnienia wystarczy, aby nowy pracodawca złożył zgłoszenie opisane powyżej.

Rejestracja w urzędzie pracy

Każdy legalnie przebywający w Polsce obywatel Ukrainy może zarejestrować się w urzędzie pracy, jako bezrobotny lub poszukujący pracy. Jako osoby bezrobotne mają również możliwość rejestrować się kobiety powyższej 60. roku życia i mężczyźni powyżej 65. roku życia. Rejestracja będzie się odbywać w oparciu o Ustawę z dnia 24 lutego 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 kwietnia 2020 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy. Zgodnie z tym rozporządzeniem starosta może wyrazić zgodę na rejestrację, jako bezrobotnego albo poszukującego pracy osoby nieposiadającej kompletu dokumentów lub która nie przekazała wymaganych danych w szczególnie uzasadnionych przypadkach (mając na uwadze obiektywne okoliczności lub przeszkody uniemożliwiające przedłożenie kompletu dokumentów oraz przekazanie wymaganych danych). Powiatowe urzędy pracy będą, więc mogły rejestrować obywateli ukraińskich nieposiadających kompletu dokumentów, jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy. Osoby te muszą się wylegitymować i potwierdzić swoją tożsamość. Uproszczony sposób rejestracji będzie możliwy tylko dla obywateli Ukrainy ubiegających się o status osoby bezrobotnej bez prawa do zasiłku oraz poszukującej pracy. Ubiegający się o zasiłek dla bezrobotnych podlegają rejestracji na dotychczasowych zasadach.

Prowadzenie działalności gospodarczej

Każdy legalnie przebywający na terenie Polski obywatel Ukrainy może podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, jak obywatele Polscy. Warunkiem koniecznym jest uzyskanie numeru PESEL. Dodatkowo ma możliwość ubiegania się o środki na podjęcie działalności gospodarczej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Ubezpieczenie zdrowotne

Ustawa zakłada, że każdy obywatel Ukrainy, który znalazł się w Polsce od 24 lutego 2022 r. ma zagwarantowany dostęp do publicznego systemu ochrony zdrowia, na tych samych zasadach, co obywatele Polscy. Bez przeszkód może korzystać z podstawowej opieki zdrowotnej, ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, zlecanych badań diagnostycznych oraz leczenia szpitalnego. Świadczenia medyczne w publicznej służbie zdrowia dla obywatela Ukrainy będą finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Finansowanie to jest zagwarantowane z budżetu państwa i nie umniejsza puli wpływu ze składki zdrowotnej.
Obywatel Ukrainy zarejestrowany w urzędzie pracy, jako osoba bezrobotna podlegać będzie zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego na dotychczasowych zasadach. Składka będzie odprowadzona z Funduszu Pracy.

USTAWA: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220000583/T/D20220583L.pdf